در این مقاله قصد داریم شما را با نکات ایمنی کار با کمپرسور پیستونی آشنا کنیم.
هنگام کار با تمامی تجهیزات بالاخص کمپرسورها برای جلوگیری از آسیب به افراد و تجهیزات،آشنایی با خطرات احتمالی و عملکردهای مناسب لازم است. اغلب افراد توجه اندکی به قدرت گازهای متراکم دارند زیرا مثلا هوای متراکم برای آنها بی خطر است و حالتی عادی دارد. در حالیکه هوای تحت فشار به قدری نیرومند می‌باشد که از آن در صنعت استفاده‌های بسیاری می‌کنند. امروزه بسیاری از آسیب های ناشی از ترکیدگی کمپرسور باعث قطع عضو و حتی مرگ می شود.
در هنگام کار با هوای متراکم برای کاهش خطرات باید همه نکات ایمنی را به دقت رعایت کنید. نشتی‌ها و ترک های ریز در سیستم هوای متراکم می‌توانند باعث ترکیدگی کل قسمت و پرتاب ذرات با سرعت بسیار زیاد شود. لذا استفاده از عینک ایمنی، دستکش و لباس کار در هنگام کار با این دستگاه ها ضروری است. همه کمپرسورها در هنگام کار صدای زیادی تولید می‌کنند. این صدا علاوه بر صدایی است که به هنگام تخلیه هوا ایجاد می‌شود، استفاده از گوشی‌های محافظ را ضروری می‌کند. در این بخش به خطرات احتمالی و چگونگی مواجهه با آنها می‌پردازیم.
- از عایق بندی کمپرسور بالاخص زمانیکه محرک آن موتور الکتریکی باشد، مطمئن شوید. زیرا هم روغن روانکاری که قابل اشتعال است وجود دارد و هم با بالا رفتن دما در اثر تراکم گاز، در صورت عدم عایق بندی، امکان جرقه و انفجار و … وجود دارد.
- روکش سیمهای برق در صورت فشار بالای برق امکان ذوب شدن داشته، که در این صورت خطر برق گرفتگی زیاد است. پس همواره سیمهای برق را از نظر قطع شدن، لخت شدن یا آسیب دیدگی کنترل کنید.
- زمانیکه کمپرسور در دست تعمیر است و محافظ ها و پوشش های آن را برداشته اید، هیچ گاه محرک الکتریکی را روشن نکنید.
- فاصله بین موتورهای الکتریکی و کمپرسور حتی المقدور باید مناسب باشد. زیرا جرقه‌های معمولی این موتورها نمی‌تواند به سیستم کمپرسورها آسیب برساند و خطرات شدیدی را ایجاد کند.
- همانطور که قبلا اشاره شد با متراكم شدن گاز دمای کمپرسور بالا می‌رود که خود می‌تواند عاملی برای اشتعال ماده محترقه باشد. در صورتیکه در جایی باید از مواد آتش زا استفاده کنید، آنها را در فاصله‌ای دور از کمپرسور (حداقل ۵۰ تا ۶۰ متر) به کار برید. زیرا بیشتر گازهایی که متراکم می‌شوند مخلوطی از هیدروکربن‌ها و گازهای دیگر هستند که تا حدودی قابل انفجار می‌باشند. بعلاوه اینکه نشت این گازها برای کاربران شدیداً مضر است، پس هرگونه استشمام جزئی گاز را جدی بگیرید.
- از گذاشتن اشیاء قابل اشتعال در نزدیکی کمپرسور خودداری کنید و در صورتیکه کمپرسور با هوا خنک می‌شود امکان تهویه مناسب هوای اطراف آنرا فراهم کنید.
- لوله‌های روغن منتهی به یاتاقان معمولاً در فشار پائینی قرار دارند (بین ۳ تا ۵ بار)، اما در صورت خرابی می‌توانند باعث خارج شدن روغن شوند.روغن می‌تواند باعث آسیب رساندن به کارکنان (خطر مسموم شدن، پاشیدن در چشم یا به عنوان عامل لغزندگی سطح زمین) و یا در تماس با سطوح داغ باعث آتش سوزی گردد.
- علاوه بر گازها که در دماهای بالا امکان اشتغال دارند، خود روغن‌های روانکاری نیز از موادی قابل اشتعال هستند. از این رو هرگونه نشتی روغن در اطراف کمپرسورها را برطرف کنید و از اشتعال و ایجاد جرقه در این محیط خودداری کنید.
- اگر مخزنی نشتی دارد هر چه سریعتر آنرا تعویض یا تعمیر کنید.
- به هیچ وجه تنظیمات فشار کارخانه سازنده را دستکاری نکرده و تغییر ندهید. علاوه بر این حداکثر فشار مجاز که سازندگان کمپرسور تعیین می کنند را معیار خود قرار دهید و هیچگاه از آن تخطی نکنید.
- دستگاهها نباید در حالیکه محل اتصال میل لنگ آنها حتی نیمه باز هستند به کار بیافتند، چراکه این کار باعث ترکیدن آنها خواهد شد. بهتر است که شیرهای تخلیه انفجار محل اتصال میل لنگ در سرویس باشند.
- از کمپرسور در فضایی با تهویه مطبوع مناسب استفاده کنید و در صورت استفاده از دستگاههای خاصی که تخلیه هوای متراکم شده به جو صورت می‌گیرد یا دارای شیر اطمینان و تخلیه به محیط کار هستند از ماسک تنفسی استفاده کنید.
- برای جلوگیری از ایجاد حادثه برای کسانی که در نزدیکی دستگاهها قرار دارند باید تجهیزات تهویه هوا و در صورت لزوم کپسول هوای تنفسی پیش بینی شده باشد. گازهای هیدروکربنی نیازمند رعایت ایمنی و نکات دقیق‌تری هستند. با توجه به فشاری که در سیستم وجود دارد این نکته قابل پیش بینی است که هر نشتی کوچکی می‌تواند به رها شدن مقادیر زیادی گاز منجر شود.
- از تماس مستقیم با روغن روانکاری خودداری کنید، زیرا امکان بروز آسیبهای پوستی به کاربر وجود دارد.
- کمپرسورها که وظیفه متراکم کردن گازها را بر عهده دارند، با این کار درجه حرارت گاز را به شدت بالا می‌برند تا جائیکه تماس با کمپرسور می‌تواند باعث ایجاد جراحات جدی در کاربر شود. بنابراین از تماس مستقیم با کمپرسور حتی پس از خاموش کردن سیستم خودداری کنید.
- در عایق بندی قسمتهای خاص طبق دستورات شرکت سازنده عمل کنید.
- هرگز کمپرسوری که در حال کار کردن است یا به عبارتی تخلیه نشده است را تعمیر یا اقدام به تعویض قسمتهای مختلف آن نکنید.
- خراب شدن یا فرسودگی پوشش شیرها یا نگهدارنده‌های آنها عاملی برای ترکیدگی و پرتاب شدن این تجهیزات است. از اینرو بازبینی و تعویض دوره‌ای این تجهیزات را همواره مد نظر قرار دهید.
- به هنگام رها شدن گاز در حجم زیاد نزدیک شدن به کمپرسور به منظور بستن شیر ممکن نیست. به همین دلیل باید از شیرهایی که کمپرسور را در وضعیت اضطراری از سرویس خارج کنند استفاده نمود. این شیر ها را می توانید از اتاق کنترل ببندید.
- هنگامی که از کمپرسور استفاده نمی‌شود باید خاموش باشد. به هنگام تعمیرات فشار داخلی را تخلیه کرده و آن را از منبع نیرو قطع کنید. کلیه تعمیرات باید توسط فرد مجاز صورت گیرد.
- بعضی از کمپرسورها دارای وضعیت اتوماتیک یا خودکار هستند، یعنی امکان دارد در عین اینکه خاموش به نظر می‌رسند مجددا شروع به کار کنند. پس بهتر است در ابتدای هر اقدام یا عملی خاص سیستم را کاملاً از منبع نیرو جدا کنیم.
- بی‌دقتی و ناآگاهی از جمله مواردی هستند که خطرات ناخواسته در محیط کار را به شدت افزایش می‌دهند، پس در حالت خستگی و نیز عدم آگاهی از کار یا فعالیتی خاص حتما از کار کردن با کمپرسور پرهیز کنید. آگاهی یافتن از روند کار با کمپرسور هم شامل راه‌اندازی و مانیتورینگ و هم از سرویس خارج کردن آن است.
- فیلتر جزئی لازم و بخشی لاینفک از سیستم تراکم گاز است. بدون فیلتر سیستم را راه‌اندازی نکنید.
- در محیطی که امکان برای زنگ زدگی و خوردگی وجود دارد از کمپرسور استفاده نکنید.
- از وجود روغن کافی برای سیستم روانکاری کمپرسور اطمینان حاصل کنید.
- پس از فعالیت سیستم، به صورت متوالی و در دوره‌های زمانی خاص به تمیز کردن و خارج کردن میعانات دورن دستگاه اقدام کنید؛ زیرا که می‌تواند باعث آسیب جدی در خطوط لوله شود.
- معمولاً کمپرسورها از نقطه نظر بکارگیری روغن به دو دسته روغنی و بدون روغن تقسیم می‌شوند.
کمپرسورهای روغنی دارای قطع کننده‌های دمایی بوده ولیکن کمپرسورهای بدون روغن قطع کننده دمایی ندارند. از این رو با بالا رفتن دما در کمپرسورهای بدون روغن علاوه بر خطر انفجار امکان ورود ذرات ناخالص به درون کمپرسور وجود دارد.
- همواره در دوره‌های زمانی خاص تراز بودن کمپرسور را بررسی کنید. هرگونه عدم توازن، بالاخص در تکیه گاهها و قسمتهای کوپل شده به یکدیگر، می‌تواند باعث هدر روی نیرو و کاهش راندمان دستگاه گردد. اتصال معیوب می‌تواند به شفت آسیب برساند. از دست دادن ناگهانی بار می‌تواند به نحو بسیار خطرناکی باعث افزایش سرعت ماشین محرک شود.
- بازرسی و بازبینی قسمتهای مختلف سیستم بالاخص یاتاقانها از دیگر مواردی است که بایست به آن توجه خاصی داشته و میزان روانکاری، دمای یاتاقان، وضعیت محوری، همتراز بودن و نداشتن لنگی و میزان ارتعاشات آن باید همواره تحت نظر قرار گیرد، زیرا می‌تواند باعث خرابی‌ها و خسارات جبران ناپذیر و خصوصاً آتش سوزی گردد.
- نصب صحیح شیرهای خودکار اعم از شیرهای یکطرفه، اطمینان و …. در عملیات دستگاه بسیار حائز اهمیت است. این شیرها برای هر حالت و ماموریت خاص به طور جداگانه طراحی می شوند و در صورت نصب نامناسب باعث مسدود شدن راه گاز می‌شوند.
- ایجاد مشکل در یاتاقان میل لنگ و بویژه زبری نامناسب و بیش از حد، بین یاتاقان و میل لنگ می‌تواند حرارت لازم برای اشتغال روغن را فراهم کرده و در صورت عدم روانکاری درست نیز می‌تواند باعث از کار افتادگی کامل آن شود.
- از آنجائیکه شاتون پل ارتباطی بین پیستون و میل لنگ بوده و وظیفه انتقال نیرو به گراس هد را برعهده دارد، پس هرگونه نامیزانی آن می‌تواند سبب آسیبهای جدی و بعضاً کلی شاتون گردد.
- انحناء شاتون نیز به نوبه خود می‌تواند سبب آسیب رسانی به آب بندها شود.
- حرکت رفت و برگشتی کمپرسورها باعث اعمال گشتاوری متغیر و متناوب می‌شود. این گشتاور در دراز مدت می‌تواند باعث خستگی میل لنگ و دیگر قسمتهای درگیر با آن یعنی شفت و شاتون گردد. اگر زیاد طول بکشد امکان بروز شکستگی در پوسته هم وجود دارد. بعلاوه ممکن است باعث رها شدن مقدار زیادی روغن در کمپرسور شود.
- به نقصها و عیوب جزئی در قسمتهای کمپرسور، حساس باشید، زیرا نقص و ایرادی کوچک می‌تواند سرآغاز ارتعاش و درنتیجه آسیب رسانی به اتصالات، لوله‌ها، فلنچها و دیگر زیر ساختهای کمپرسور شود.
- لوله‌های روغن معمولاً در فشار ۳ تا ۵ بار کار می‌کنند. اما در صورت خرابی اتصالات و سیستم روانکاری می‌توانند باعث نشت روغن شوند. این امر سبب آلودگی در محیط کار و آسیب کاربران می شود. حتی در صورت تماس با سطوح داغ باعث آتش سوزی می شوند.
- تجهیزات و دستگاههایی که از تعمیرات کلی باز می‌گردند لازم است مجدداً توسط کاربر بازرسی شوند و از صحت کارکرد آنها اطمینان حاصل گردد.
- در کمپرسورها، توقف ناگهانی عملیات می‌تواند منجر به افت یا کاهش شدید هوای متراکم و یا به عبارتی قطع جریان بالادستی آن شود. پس امکان آسیب به سیستم انتقال قدرت وجود دارد. پس در شروع عملیات از صحت عملکرد کل مجموعه و قسمتهای انتقال بار اطمینان حاصل کنید.
- حتی المقدور سعی شود که کمپرسورها بصورت خودکار در سرویس قرار گیرند. زیرا امکان فراموشی و خطا در هر شرایط برای کاربر وجود داشته و نیاز به وقت و توجه خاصی است.
- سیستمهای قطع کن و هشدار دهنده معمولاً در برابر یک متغیر نامناسب عکس العمل نشان می‌دهند اما در برابر برخی تغییرات که راندمان را کاهش می‌دهند عکس العمل دقیقی از خود نشان نمی‌دهند. در این موارد کار بر عهده کاربر است که درست عمل کند.
- نوع ترکیب گاز، بر سرعت، دما و فشار خروجی کمپرسور تاثیر گذار است. بنابراین انتظار نداشته باشید که برای هر نوع گازی شرایط عملکرد یکسان باشد.
- حین عملکرد کمپرسور، ابزارها و سیستمهای کنترلی بایست به درستی عمل کنند زیرا هر گونه تخطی از سرعت مجاز در کمپرسور می‌تواند خسارات جبران ناپذیری را به قسمتهای مختلف سیستم وارد آورد.علاوه بر این کوچکترین خرابی در سیستم کنترل امکان خاموش شدن و در نظر نگرفتن بعضی از پارامترها را بالا می‌برد.
*جهت بازدید از پیج اینستای ما روی همین متن بزنین.
برای دسترسی به اطلاعات بیشتر در مرود کمپرسور های پیستونی می توانید به مقالات زیر مراجعه کنید:
در صورتی که قصد خرید کمپرسور اسکرو (نه پیستونی!) را داشته باشید. روی همین متن بزنید تا شما را به راهنمای خرید بهترین کمپرسور اسکرو هدایت کنیم.